امروزه به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته برای افزایش سرعت، دقت و سهولت انجام آزمایش‌های سلولی، به صورت مستمر در حال گسترش است.

روشی فناورانه تحت عنوان فلوسایتومتری توسط ایمنی‌شناسان ابداع شد که تلاش می‌کردند جمعیت‌های خالص سلول‌ها را از یکدیگر جدا و پس از تکثیر آن‌ها در محیط کشت سلولی، نقش هر سلول را در سیستم ایمنی بررسی کنند. تا سال‌های اخیر، ایم روش فناورانه و تجهیزات پیشرفته آن، در انحصار چند شرکت از تعداد معدودی از کشورها بود، اما این روش نوآورانه اکنون با پژوهش‌ها و توسعه فناوری‌ها توسط پژوهشگران و فناوران کشورمان در مسیر توسعه قرار گرفته است.

سنجش و بررسی اجزای مختلف سلولی در یک نمونه

فلوسایتومتری یا یاخته‌سنجی به معنای سنجش و بررسی اجزای مختلف سلولی در یک نمونه است. دستگاه فلوسایتومتری اجزای متعدد سلولی را تعیین کرده و به‌صورت هم‌زمان آن‌ها را مورد شمارش قرار می‌دهد. خصلت‌هایی که توسط دستگاه فلوسایتومتری قابل‌اندازه‌گیری هستند شامل اندازه سلول، پیچیدگی سیتوپلاسمی محتوای DNA و RNA سلول و طیف گسترده‌ای از پروتئین‌های داخل سلولی یا متصل به غشا می‌شوند.

در روش فلوسایتومتری سلول‌های رنگ‌آمیزی شده به‌وسیله آنتی‌بادی‌های مونوکلونال متصل به فلورسنت و همچنین فلوروکروم‌های متصل شونده به اجزای سلولی دریک جریان سیال قرار گرفته و به‌صورت تک‌تک از مقابل پرتو نوری لیزر عبور می‌کنند و متعاقب آن نور پراکنده شده و نور فلورسنس جانبی توسط آشکارسازها جمع‌آوری می‌شوند. این آشکارسازها سیگنال‌های نوری را به سیگنال‌های الکتریکی متناسب با نور جمع‌آوری شده تبدیل می‌کند.

روشی دقیق با کارایی بسیار بالا

پراکنش نور در زاویه‌های مختلف می‌تواند سلول‌ها را بر اساس تفاوت در اندازه و پیچیدگی درونی از هم متمایز کند، درحالی‌که ساطع شدن نور از آنتی‌بادی‌های نشان‌دار شده با فلورسنت می‌تواند سلول‌ها را بر اساس تفاوت در آنتی‌ژن‌های سطحی و سیتوپلاسمی از هم تفکیک کند. بدین ترتیب سلول‌ها بر اساس خصوصیاتی نظیر حجم، گرانولاسیون و میزان رنگ‌پذیری از هم قابل افتراق داده می‌شوند.

بخش‌های مختلف دستگاه فلوسایتومتری شامل قسمت الکترونیک، مکانیک، اپتیک و نرم‌افزار می‌شود. دستیابی به این تکنولوژی، نیاز آزمایشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز درمانی، مراکز تحقیقاتی، مراکز دارویی و مراکز صنعتی کشور را تأمین می‌کند.

ضرورت تولید برای صرفه‌جویی ارزی و کمتر کردن وابستگی

وابستگی به این دستگاه، کیت و محلول‌های خارجی را کمتر می‌کند و باعث ایجاد روحیه خودباوری، اقتدار ملی و تولید محصول برتر با حفظ کیفیت قابل‌رقابت با نمونه‌های خارجی می‌شود. همچنین صرفه‌جویی ارزی، ارزآوری و اشتغال‌زایی خوبی را برای کشور ایجاد می‌کند.

هم‌اکنون تمام نیازهای مراکز کشور به دستگاه فلوسایتومتر و مواد مصرفی آن از خارج از کشور تأمین شده و سبب خروج ارز کلان از کشور، تحمیل هزینه‌های سنگین تهیه کیت و محلول‌ها، تحمیل هزینه سنگین انجام آزمایش‌ها به متقاضیان و خدمات پس از فروش نامطلوب به دلیل مشکلات تأمین قطعات خارجی و خاص و در ضمن عدم جذب و به‌کارگیری نیروی فعال کشور را سبب می‌شود.

با توجه به نیاز کشوری و جهانی، نیاز به دستگاه فلوسایتومتر و کاربرد وسیع آن در کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها و آزمایشگاه‌ها و صنعت و مراکز تحقیقاتی، در حال افزایش است. با اجرای این طرح صرفه‌جویی ارزی، کاهش هزینه‌ها و کارآفرینی و اشتغال‌زایی انجام می‌شود و باعث کمتر شدن وابستگی آزمایشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، مراکز درمانی، مراکز تحقیقاتی، مراکز دارویی و مراکز صنعتی کشور به دستگاه‌ها و مواد مصرفی وارداتی می‌شود.

دستگاه فلوسایتومتری با حمایت و راهبری ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، توسط شرکت دانش‌بنیان هیراب طب عرشیا در مسیر تجاری‌سازی قرار گرفته است.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری

#